Морин эрдэни

Дуутай дүрбэн туруутай

Булам хара нюдэтэй

Түүрээн, түүрээн хатардаг

Түрын хүг-морин энэ юм даа.

 

Унаган дааган болобо, дааган үреэ болобо, үреэ һоёолон болобо, һоёолон шүдэлэн болобо, шүдэлэн саашаа бүдүүн морин болобо.

 

Адуунай эдеэ хоол.

Үбэлдөө адуун хээрэ газаа талада эдеэлдэг, хагда зулгаадаг. Үбэлдөө адуун уһа уудаггүй. Зунай сагта адуун ехэ уһанда дуратай. Уһан соо ороод, тиирэжэ, һүүлээ шарбажа, абяагүй болошоод зогсодог. Зунай халуунда хадын оройгоор тиирэхэеэ һанадаг, һэрюун һүни бэлшэхэеэ ошодог. Зунай сагта добын оройн ногоо, жэжэхэн эрбэгэр ногоо, хяаг үбһэ эдидэг. Адуун таряаланда ороходоо обёосой, ешмээнэ, таряанай, бутархай һолоомын оёороор олиггүй удаан түүдэг. Байрын унаанай морид үбэлэй сагта обёос, үбһэ эдеэ юм ааб даа. Адуун хээрэ талын хагдаар ябадаг.

 

Адуунай олзо

Гүүнэй сэгээ һаажа уухада, уушханай ханяада аргалдаг

Һэеы гэрэй бүһэлүүр, эмээлэй улам, мориной тушаа, тугалай бойлторго хэхэдэ мориной дэлһэнэй хилгааһан һөөл бүхэ байдаг. Нороходоо таһардаггүй.

Адуунай арһа элдээд урдань буряад гутал оёдог байһан. Адууһанай түүхэй арһаар годон шэрдэг хэдэг байһан.

Адууһанай арһанай дээдэ хажууень эреэд, хоёр хажууень абажа, арһанай эдеэндэ хэжэ элдээд, мори ургалдаг гуйба томодог. Хазаарай ута жолоо хэдэг, мушхамал томодог. Тэдэ тон бүхэ эдлэл болодог.

Урдань адуунай хүрэшэһэн тонтогоол баряад, угаарташаһан хүнэй хоёр сабиргайда баряад байдаг. Тиигэбэл угаарынь дэгдэн һалаха.

Гар, хүлөө үбдэһэн хүн мориной һая тонтогоолһон тонтогоол абаад, үбдэһэн газартаа жэгнэдэг. Тэрэнээ һалхи абангүй байлгаад, дулаанаар орёохо хэрэгтэй. Тонтогоол юундэ үбшэндэ һайн бэ гэхэдэ, морид элдэб һайн ногоо эдидэг амитад ха юм.

Сээжэ муутай, ханяадатай хүндэ мяхыень эдихэдэ халуунтай, хүндэшэг байха.

Хүлдөө шэбэртэй хүн адууһанай хуушан болоһон тонтогоол түүгээд, орёолто соо хээд, хүлөө  оройдог. Гурба-дүрбэ дахин нэгэ үдэр соо орёоходо, шэбэр һаладаг.

Адуунай тархиин нарба шанажа сэбэр болотор эдеэд, газаа хорёогой зүүн хойто углуугай гасууда үлгэдэг байна. Юундэб гэхэдэ, энэмнай адууһанай хэшэг бү таһараг гэжэ удхатай.

 

Мориной соло

Гүйгөөшэ мориной түрүүлэн ерэбэл, соло дуудадаг. Урдалжа гараһан мориёо олон зоной урда гоёожо, һамбайень гүрэжэ уяад, һүүлынь гүрөөд, һайса гоёоно. Тэрэ морин мэдэһэн шэнги хүл дээрээ байжа ядажа байдаг юм. Тэрэ үедэ хонгёо хоолойгоор нэгэ эрэ хүн соло дуудадаг.

Уулын оройдо унтаритай

Уураг һүн ундатай

Дүрбэн хүлдөө шүрбэһэтэй,

Булам хара нюдэтэй,

Хоёр дэрбэн шэхэтэй,

Хүнэй ухаан удхатай,

Дүрбэн хара туруутай,

Далан дээрээ дэлһэтэй,

Хиталзуур шэнгэн һүүлтэй,

Хүл хурдан унагамни,

Хүлэг минии моримни.

 

Хүгтэй хадын эхиндэ

Хүлэг морин зааданал.

Хүжэ мүнгэн дүрөөдэнь

Хүлөө табин хиидэлэйб.

Түлэг хиидэ дэлһэниинь

Түргэн голой долгиншуу.

Таха дүрбэн турууниинь

Талын сагаан аадаршуу.

Мүнгэн хазаар жолоомни

Мундуу түргэн һолонгол.

Хара булгайр дүрөөбшэм

Хаан бүргэдэй жэгүүр лэ.

Зандан улаан ташуурни

Замби галта сахилгаан.

Хүлэг тухай дуунуудни

Хүдэр хонхын ханхинаан. (Дулмажаб Далаева. Ага)

 

Мори һургадаг заншал.

Эмниг мори яажа гартаа оруулнаб гэхэдэ, түрүүн ургатай гуйба хаяжа, нарин хүзүүндэ ороходо, шанга гэгшээр ургаяа эреэд, хиигалтарынь татахада, хүдэлхэгүй. Тэрэ үедэ адуушанай нүхэр ерэжэ, бүтүү һурта уяһан хониной шагай шэхэн соонь хэжэ, шэхыень таһа бажуугаад байхада, эмниг хүдэлхэгүй. Тиихэдэнь гурбан хүлынь шүдэрлэхэ, ногтолхо. Гурба хоноод тэрээндэ эмээл тохожо, нэгэ хүниинь баряад байха, нүгөө хүниинь мордохо. Оло дахин булгиха. Хэдэн хоногто эмээлтэйнь тэрэнээ орхидог. Буряад эмээл һайн һууритай байдаг юм. Эмнигые эмээлдэ долоон хоног соо һургаад, номгорооо гэжэ адуушан тоолоно.

Тэргэдэ, шаргада һургалга

Эмниг мориёо шүдэрлэжэ, 2 хүн хамһажа, хомууд оруулаад, шужуулха татаад, дугааг тэргэдэ түлхёод, нэгэ хүниинь жолооһоонь баряад байдаг, хоёр хүн таһа баряад тэргэдэ оруулжархидаг. Нэгэниинь боожоёо баряад тэргэдэ һууха, нүгөөдэнь мориёо шүдэртэйнь хүтэлөөд, тээ саанахана болгоод, шүдэрыень үрөөлэ болгоно. Жолоогоо дугаагһаань уяад, хоюулаа тэргэдээ һуугаад, хадые өөдэ уруунь үрөөлөөр ябуулха. Амыень татажа, залажа һургаха. Иигэжэ тэргын морин болохол даа. Үдэр бүри тэргэлхэ, тэргэдэ оруулхадаа, ехэ юумэ жүдхүүлдэггүй. Багаханаар ашаад, зүүн баруун амыень аалиханаар татажа һургадаг. Түрүүн ехэ юумэ ашабал, зүрхэгүй болодог. Хирэхэ, ганса тэргэеэ даажа ядаха. Тиигэбэл, бага багаар дадхаажа ашахада, жүдхэдэг морин болохо.

(Дулмажаб Далаева, Ага) ярууна 1993-15 дек.

Даага дэллээнэй удха шанар

Түрүүшын ногооной гаража байха үедэ хоёр жэлдээ хүрэжэ ябаһан даагануудые – адуун сооһоо ургалан барижа, дэлһэ, һүүлыень тайраха, тамгалха ёһо байгаа. Тиин морин эрдэнидээ зорюулжа, олон зоной хабаадалгатайгаар найр наадан үнгэргэгдэхэ. Үхибүүдэй жэлтэй болоходонь, үһынь хайшалдагта адляар, жэлтэй болоһон дааганай дэлһэ, һүүлыень хиргажа, адууһан болобо гээшэш гэһэн удхатай ехэ ёһолол үнгэргэгдэдэг ёһолол байгаа.

Унаган бэень ондоо боложо,

Утаһан буржагар дэлһэн ургадаг.

Ута хүлтэ унаган бэшэ,

Оодон һүүлтэ дааган болодог.

Хоёр үбэлые даган гаража,

Ардаг дааган һүүлээ тайруулжа, атар дошхон гунан болодог. Дүрбэ наһаяа дүүрэн хүсэбэл,

Эмэ адуун хизаалан болоно.

Эрэ адуун үреэ болоно.

Үреэмнай заһуулжа, морин болоод,

Үүлтэрые үдхэнэ.

Хизааламнай хиргуулжа гүүн болоод,

Унагадые угсарна,

Даагадые дахуулна.

Эмэнь шүдэлэн боложо шүдэлнэ.

Эрэнь һоёолон боложо һоёожоно.

 

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха

Опубликовать в Facebook
Опубликовать в Google Buzz
Опубликовать в Google Plus
Опубликовать в LiveJournal
Опубликовать в Мой Мир
Опубликовать в Одноклассники
Нравится

40 комментария на “Морин эрдэни”

  2. IrinaLoake

    Рекомендую Вам крополтилво перебирать СМИ источники поиска информации. Очень много правительственных и заангажированных.
    Хотела бы Вам предложить качественное СМИ, где я часто ищу информацию. Информация по ссылке: https://russinfo.net/finance/nalogi/nalog-pri-pokupke-kvartiry-v-2020-godu.html
    А где ищите Вы?

  3. IrinaLoake

    Рекомендую Вам аккауратно перебирать СМИ источники поиска информации. Очень много правительственных и заангажированных.
    Хотела бы Вам предложить хорошее СМИ, где я часто ищу информацию. Информация по ссылке: https://russinfo.net/finance/nalogi/novyj-zakon-o-tonirovke-v-2020-godu.html
    А где ищите Вы?

  4. Innusiksex

    Последнее время не могу найти нормальную информацию чтоб получить независимое мнение по той или иной информации, в основном большая часть контролируема правительством.
    Вижу что сейчас на небольших СМИ информация более достоверная.
    Нашел и хочу поделиться: https://russtoday.com/povyshenie-zarplaty-sotrudnikam-fsin-v-rossii/
    А где ищите ВЫ?

  5. ValentinaPaugs

    Друзья, я последние несколько лет вообще не смотрю ТВ Ящик!!! И считаю его Злом, так как вся информация подается так как нужно руководству страны. А мы это кушаем.
    В последнее время все больше смотрю Ютуб и выискиваю там информацию по крупицам. А так же ищу независимые СМИ сайты, которые подают информацию более независимо, такие как Радио свобода или myukraina.com.ua.
    Выбирайте и читайте информацию, отсеивайте ненужные, перебирайте источники и только тогда Вы сможете найти полезную новость.
    Кстати недавно прочитал очень интересную статью, которая касается каждого из нас: https://myukraina.com.ua/prognoz/predskazaniya/svizhi-peredbachennya-astrologiv-dlya-ukra%D1%97ni-na-2021-rik.html

  6. Irinabex

    В последнее время не могу найти качественную информацию чтоб получить независимое мнение по той или иной информации, в основном большая часть контролируема государством.
    Я вижу, что сейчас на небольших СМИ новости более достоверная.
    Нашел и хочу поделиться: https://beljizn.by/nalogi-nalog-na-aliekspress-v-belarusi/
    А где ищите ВЫ?

  8. canada online healthlink pharmacy

    Youre so cool! I do not suppose Ive read anything such as this prior to. So great to locate someone with some original ideas on this subject. realy thank you for beginning this up. this web site is something that is needed online, somebody with a little creativity. helpful task for bringing something new to the net!

  12. cbd oil fort worth

    Hello! I simply wish to give a massive thumbs up for the terrific info you have right here on this message. I will be coming back to your blog for even more soon.

  13. cialis prescription costs

    This web site is truly a walk-through for every one of the details you wanted regarding this and also didn?t know who to ask. Glance here, as well as you?ll definitely uncover it.

  14. cialis next day delivery usa

    An excellent share, I simply given this onto a coworker who was doing a little analysis on this. And he in fact bought me breakfast due to the fact that I located it for him. smile. So let me reword that: Thnx for the reward! Yet yeah Thnkx for spending the moment to review this, I really feel strongly about it and love learning more on this topic. When possible, as you end up being know-how, would certainly you mind updating your blog with even more information? It is very useful for me. Large thumb up for this blog post!

  15. cialis pharmacy

    I?d need to check with you right here. Which is not something I typically do! I delight in checking out a blog post that will certainly make individuals assume. Additionally, thanks for permitting me to comment!

  17. tadalafil expired

    Hello! I just would like to provide a substantial thumbs up for the fantastic information you have here on this message. I will be returning to your blog for more soon.

  19. best pharmacies online for viagra

    A fascinating discussion is worth remark. I assume that you must compose much more on this topic, it could not be a frowned on subject however generally people are not nearly enough to talk on such subjects. To the following. Thanks

  20. viagra or levitra

    There are some interesting moments in this article yet I don?t recognize if I see every one of them center to heart. There is some legitimacy yet I will hold opinion until I check out it better. Great short article, many thanks and also we desire much more! Included in FeedBurner too

  23. neovia sildenafil formulation

    After study a few of the blog posts on your web site currently, and I truly like your means of blogging. I bookmarked it to my book mark site list and also will be checking back quickly. Pls look into my website also as well as let me understand what you think.

  25. venlor prices

    A lot of thanks for all your valuable hard work on this web page. Kim really likes getting into investigation and it’s really easy to understand why. Many of us know all of the dynamic medium you make invaluable steps on this web blog and as well as improve participation from people on that idea so our girl is certainly learning a lot of things. Have fun with the remaining portion of the new year. You are conducting a pretty cool job.

  26. order wellbutrin

    I am commenting to let you know of the fantastic encounter my cousin’s daughter experienced reading your site. She even learned many issues, not to mention what it’s like to have a wonderful giving mindset to have many people just grasp chosen grueling subject areas. You really exceeded our expectations. Many thanks for distributing the informative, healthy, educational and as well as easy thoughts on the topic to Jane.

Добавить комментарий

Ваш e-mail не будет опубликован.

Можно использовать следующие HTML-теги и атрибуты: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>